Veel werkgevers zijn zich er niet van bewust. Ze hebben waarschijnlijk medewerkers die moeite hebben met taal, rekenen of digitale vaardigheden. Ook wel laaggeletterdheid genoemd. Voor 2,5 miljoen mensen in Nederland zijn deze vaardigheden niet vanzelfsprekend. ‘Meer dan de helft van deze groep heeft een betaalde baan. In de transport- en logistieke sector heeft 16 procent een vorm van laaggeletterdheid,’ aldus Bleijlevens. Zij vraagt er aandacht voor bij werkgevers. ‘Dit heeft namelijk invloed op verschillende factoren, zoals de vraag of iemand zelfredzaam is, gezond leeft of zelf beslissingen kan nemen. Ook ervaren ze meer stress, bijvoorbeeld omdat ze instructies niet goed begrijpen. Al deze factoren beïnvloeden de veiligheid op de werkvloer.’
Om dit onder de aandacht te brengen van werkgevers, werkt STL nauw samen met de Stichting Lezen en Schrijven. Die heeft als doel dat iedereen in Nederland mee kan doen in de samenleving. Bleijlevens en Adelaar helpen bij het organiseren van scholing en geven advies over duidelijke communicatie op de werkvloer.
Niet zichtbaar
Helaas is laaggeletterdheid voor een werkgever niet altijd zichtbaar. Adelaar benadrukt dat een grote groep laaggeletterden van Nederlandse komaf is. ‘Je denkt vaak dat het om mensen met een migratieachtergrond gaat, maar dat is niet zo. Vooral mensen met Nederlands als moedertaal schamen zich dat ze moeite hebben met lezen, schrijven of digitale vaardigheden. Ze gebruiken allerlei smoezen om het te verbloemen, zoals: ik vul het formulier thuis wel in. Of ze dragen een mitella zodat ze niet hoeven schrijven. Het niveau kan ook dalen als je de Nederlandse taal niet of nauwelijks gebruikt. Ik vergelijk het altijd met een spier in je lichaam. Als je die niet gebruikt, verzwakt die vanzelf. Maar ook als je 50-plus bent, kun je leren. Voor iedereen is er passend aanbod.’
Digitalisering
Naar verwachting wordt de groep laaggeletterden de komende jaren groter. Mede door de complexer wordende samenleving. Digitalisering kan lastig voor hen zijn. Adelaar: ‘Deze transitie zie je ook in de sector. Denk aan de digitale vrachtbrief. Dat vraagt om vaardigheden die niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn.’ Bleijlevens vult aan: ‘Verander ook niet te vaak het uiterlijk of de indeling van een systeem. Dat kan voor laaggeletterden erg lastig zijn. Als werkgever denk je hier misschien niet meteen over na.’
Herkenning
Om ervoor te zorgen dat medewerkers nu én in de toekomst het werk goed kunnen uitvoeren, is herkenning van laaggeletterdheid op de werkvloer extra belangrijk. Het is van belang dat werkgever, leidinggevende of collega er oog voor heeft. En het gesprek aangaat. Want als je de werk- of veiligheidsinstructie niet begrijpt, ontstaan er onveilige situaties. Bespreekbaar maken en aangeven dat meer mensen er moeite mee hebben, is volgens Adelaar de sleutel tot succes.
Woordkaarten
Ook vakinhoudelijke termen zorgen voor belemmeringen. Bleijlevens: ‘Maak het verschil maar eens duidelijk tussen een krat, doos of kist. Ze zijn allemaal vierkant en er kunnen spullen in. En voor de veiligheid op de werkvloer wil je dat iedereen weet wat een brandblusser is en hoe de beschermingsmiddelen heten.’ De Stichting Lezen en Schrijven heeft samen met STL voor de logistiek (vakinhoudelijke) woordkaarten ontwikkeld. Werkgevers hebben ze getest. Ze worden ingezet bij het leren van nieuwe woorden. Ze zijn tijdelijk kosteloos verkrijgbaar. Je kunt hiervoor contact opnemen via paulaadelaar@lezenenschrijven.nl.
Investeren
‘Investeren loont!,’ stelt Adelaar. ‘Voor het behoud en de toestroom van personeel. De kans bestaat dat er ook laaggeletterdheid is binnen jouw bedrijf. Statushouders leren niet alle vaktermen bij een inburgeringscursus. En mensen die de Nederlandse taal niet zo goed beheersen, trekken vaak zelf niet aan de bel. Dus ga aan de slag om de werkomgeving voor iedereen zo prettig en veilig mogelijk te maken.’
Praktische tips
1) Kijk of er in je bedrijf communicatie-uitingen zijn waardoor misverstanden kunnen ontstaan. Let op taal en beeld. Hoe ontstaat het misverstand en hoe kun je dit vermijden? Schakel ervaringsdeskundigen in die meelezen met documenten.
2) Versimpel je communicatie. Bijvoorbeeld door gebruik van pictogrammen of (instructie)video’s. Gebruik korte zinnen en woorden op taalniveau B1. Raadpleeg www.ishetb1.nl.
3) Zoek een passend aanbod voor je medewerker.
4) Begin in kleine stapjes. Begin met een vraag uit de organisatie en breidt het later uit.
Wil jij als werkgever aan de slag met dit thema? Er is kosteloze hulp en ondersteuning. Neem contact op via Bonnie Bleijlevens bbleijlevens@stlwerkt.nl of Paula Adelaar paulaadelaar@lezenenschrijven.nl.
Dit artikel is gepubliceerd in HUB, hét ledenblad van TLN.
Auteur: Denise van Vliet
